چرا درصد هچ در تولید جوجه یک‌روزه مرغ گوشتی پایین می‌آید؟بررسی دلایل، پیامدها و راهکارهای بهبود

چرا درصد هچ در تولید جوجه یک‌روزه مرغ گوشتی پایین می‌آید؟
بررسی دلایل، پیامدها و راهکارهای بهبود
مقدمه:
در صنعت مرغداری مدرن، کیفیت و درصد هچ (Hatchability) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های موفقیت در زنجیره تأمین گوشت مرغ است. درصد هچ نشان‌دهنده نسبت تخم‌هایی است که به‌طور موفق جوجه می‌شوند. در شرایط ایده‌آل، این عدد می‌تواند تا 85–90 درصد برسد، اما در برخی مزارع شاهد افت این نسبت تا زیر 75 درصد هستیم. این کاهش، موجب زیان اقتصادی قابل‌توجه و کاهش بهره‌وری می‌شود.

1. کیفیت تخم‌های نطفه‌دار
سن گله مادر: گله‌های خیلی جوان یا خیلی مسن، نطفه‌داری کمتری دارند.

مدیریت تغذیه گله مادر: کمبود ویتامین‌ها (A, D, E)، اسیدهای آمینه و عناصر معدنی (مثل سلنیوم و روی) در کیفیت تخم‌ها تأثیر مستقیم دارد.

بیماری‌های تنفسی و ویروسی مانند برونشیت عفونی یا نیوکاسل می‌تواند باروری تخم‌ها را کاهش دهد.

2. شرایط حمل و نگهداری تخم‌ها
دمای انبار تخم نطفه‌دار: تخم‌ها باید در دمای حدود 16–18 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 75–80٪ نگهداری شوند. هرگونه نوسان، بر زنده‌مانی جنین اثر منفی دارد.

مدت زمان ذخیره‌سازی: نگهداری طولانی‌تر از 7 روز پیش از جوجه‌کشی، درصد هچ را کاهش می‌دهد.

وضعیت حمل‌ونقل: لرزش زیاد و شوک‌های حرارتی در حمل‌ونقل از مزرعه به دستگاه جوجه‌کشی باعث مرگ جنین می‌شود.

3. تنظیمات نامناسب دستگاه جوجه‌کشی
دما و رطوبت نادرست: انحراف حتی 0.5 درجه از دمای 37.5°C می‌تواند تلفات جنینی را افزایش دهد.

چرخش ناکافی یا نامنظم تخم‌ها: چرخش مکانیکی تخم‌ها در 18 روز اول بسیار حیاتی است.

تهویه نامناسب: افزایش CO₂ یا کاهش اکسیژن در ستر (Setter) و هچر (Hatcher) باعث کاهش هچ می‌شود.

4. عوامل بیماری‌زا در جوجه‌کشی
آلودگی باکتریایی تخم‌ها (مثل سالمونلا، ای‌کولای، سودوموناس): می‌تواند باعث مرگ زودهنگام جنین یا جوجه‌های ناقص شود.

ضدعفونی ناکافی سالن‌های جوجه‌کشی و دستگاه‌ها یکی از دلایل شایع آلودگی تخم‌ها در حین ستر و هچر است.

5. خطای انسانی در مدیریت جوجه‌کشی
عدم کالیبراسیون ترموستات و رطوبت‌سنج: باعث ثبت اشتباه مقادیر می‌شود.

تنظیمات نادرست زمان انتقال تخم‌ها از ستر به هچر: انتقال زودهنگام یا دیرهنگام، درصد هچ را پایین می‌آورد.

نظارت ضعیف بر داده‌های فرایند: عدم ثبت و تحلیل داده‌ها موجب تکرار خطاهای مدیریتی می‌شود.

6. ژنتیک و نژاد
تفاوت ژنتیکی بین نژادها مانند راس (Ross)، کاب (Cobb) یا هوبارد (Hubbard) باعث تفاوت در درصد باروری و هچ می‌شود.

هتروزیس معکوس در برخی خطوط ژنتیکی می‌تواند سبب کاهش راندمان هچ گردد.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود درصد هچ:
کنترل دقیق شرایط تغذیه، سلامت و بهداشت گله مادر

پایش مستمر کیفیت تخم‌های نطفه‌دار در مزرعه و انبار

آموزش مستمر پرسنل جوجه‌کشی در حوزه نگهداری، ستر، هچر و ضدعفونی

استفاده از دستگاه‌های مدرن با سنسورهای دقیق

تجزیه و تحلیل داده‌های جوجه‌کشی برای بهینه‌سازی تنظیمات

نتیجه‌گیری:
درصد پایین هچ نه‌تنها به معنای کاهش جوجه یک‌روزه بلکه نشانه‌ای از اختلال در یکی از مراحل زنجیره تولید است. تحلیل علل و رفع نقاط ضعف در تغذیه، حمل‌ونقل، جوجه‌کشی و بهداشت می‌تواند درصد هچ را به سطوح قابل‌قبول بازگرداند و سودآوری صنعت را تضمین کند.

منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
“Poultry Production” by Leslie E. Card and H.H. Mitchell

“Hatchery Management Guide” – Aviagen Ross 308 Manual

مقالات منتشرشده در Poultry Science Journal

راهنماهای شرکت‌های جوجه‌کشی نظیر Pas Reform، Petersime و Cobb-Vantress